خط فرمان لینوکس
بدون شک قدرتمند ترین بخش سیستم عامل گنو لینوکس رابط خط فرمان ( CLI ) است. خیلی از کارها فقط از طریق خط فرمان قابل انجام هست و همچنین خیلی از اقدامات از طریق آن سریع تر انجام می شود. بنابراین لازم است که توجه ویژه ای به این بخش داشته باشیم. در این ارتباط سایت www.linuxcmd.org (http://www.linuxcmd.org/) یک از دهها منبع کامل و جامع برای دستورات خط فرمان لینوکس است. در این راهنما که بخش اول آن را مطالعه می کنید قصد دارم بیشتر دستورات اشاره شده در این سایت را با توضیح فارسی مختصر بیان کنم.

قبل از اینکه به اصل موضوع بپردازیم چند نکته را باید بیان کنم. نکته اول اینکه الزاما تمام دستوراتی که اشاره خواهند شد به صورت پیش فرض در تمام توزیع های لینوکس وجود ندارند. بنابراین ممکن است بعضی از دستورات در بعضی از توزیع ها اجرا نشوند. نکته دوم اینکه با اجرای man قبل از دستور مورد نظر ( به عنوان مثال man ls ) , راهنمای کاملی از آن دستور را مشاهده خواهید کرد. همچنین میتوانید با استفاده از دستور زیر یک نسخه ی pdf از مستندات دستور مورد نظرتان را تهیه کنید:
      $ man -t command | ps2pdf - > /home/<UserName>/man.pdf
      به جای command نام دستور مورد نظر را قرار دهید. نکته ی سوم اینکه بعضی از دستورات را باید با کاربر ریشه ( root ) اجرا کنید. برای این کار باید از دستور sudo یا su به شکل زیر استفاده کنید:
$ su
< Enter Root Password >
# hdparm -tT /dev/sda
$ sudo hdparm -tT /dev/sda

بخش اول
اطلاعات سیستم (System Information )
arch     نمایش معماری سیستم
uname –m  نمایش معماری سیستم
uname -r    نمایش ورژن ( نسخه ) کرنل استفاده شده در سیستم
dmidecode –q  نمایش بسیار کامل اجزای سخت افزاری سیستم
hdparm -i /dev/sda  نمایش مشخصات و ویژگی های دیسک سخت
hdparm -tT /dev/sda   انجام آزمایش خواندن ( reading ) بروی دیسک سخت ! این دستور , سرعت خواندن دیسک سخت را مشخص می کند.
cat /proc/cpuinfo    نمایش اطلاعات CPU
cat /proc/meminfo   نمایش اطلاعات حافظه ی سیستم
cat /proc/swaps   نمایش اطلاعات حافظه ی مجازی یا swap
cat /proc/version   نمایش نام توزیع و نسخه ی کرنل استفاده شده در سیستم
cat /proc/net/dev   نمایش آمار و اطلاعات کارت های شبکه و وایرلس
lspci   نمایش قطعات و دستگاههای متصل شده به پورت PCI
lsusb   نمایش قطعات و دستگاههای متصل شده به پورت USB
date   نمایش تاریخ سیستم
cal 2008   نمایش تقویم سال ۲۰۰۸ میلادی
date 041217002007.00   تنظیم تاریخ سیستم - به ترتیب از چپ به راست : ماه , روز , ساعت , دقیقه , سال , ثانیه

بخش دوم
Shutdown, Restart and Logout of a system
shutdown -h now
init 0
telinit 0
هر سه دستور برای خاموش کردن سیستم به کار می رود.

shutdown -h hours:minutes &   خاموش کردن سیستم در ساعت و دقیقه ی معین
shutdown –c   لغو کردن ( cancel ) خاموش شدن سیستم در زمان معین
shutdown -r now
reboot   هر دو دستور برای راه اندازی مجدد ( restart ) سیستم به کار می رود
logout   خارج شدن از سیستم و رفتن به صفحه ی ورود مجدد ( Login )
pkill -KILL -u {username}    اگر می خواهید کاربران ( users ) دیگر را از سیستم خارج کنید, بایستی با کاربر root دستور بالا را اجرا کنید. به جای {username} نام کاربر مورد نظر را قرار دهید.
who
w   هر دو دستور فوق برای مشاهده ی لیست کاربرانی هست که هم اکنون درون سیستم هستند
( list of logged in users )

بخش سوم
Files and Directory
cd /home  ورود به دایرکتوری یا شاخه ی مورد نظر مانند پوشه ی خانگی ( home )
cd ..   برگشتن به دایرکتوری قبلی
cd ../..  برگشتن به دو دایرکتوری قبلی
cd  رفتن به پوشه ی خانگی ( home ) از هر مسیر دلخواه
cd ~user1   رفتن به پوشه ی خانگی کاربر مورد نظر از هر مسیر دلخواه
cd -  برگشتن به آخرین دایرکتوری ( مسیر ) که در آن بوده اید
pwd  نشان دادن مسیر دایرکتوری جاری
ls ، ls –F  نمایش فایل ها و دایرکتوری های موجود در دایرکتوری جاری
ls –a   همانند دو دستور قبلی با این تفاوت که فایل های مخفی نیز نمایش داده می شود
ls –l   نمایش جزئیات فایل ها و دایرکتوری های موجود در دایرکتوری جاری
ls *[0-9]*  نمایش فایل ها و دایرکتوری هایی که اسم آنها شامل اعداد است
tree ، lstree  نمایش تمام فایل ها و دایرکتوری های یک شاخه
mkdir dir1 ایجاد یک دایرکتوری با نام dir1 در مسیر مورد نظر
mkdir dir1 dir2  ایجاد دو دایرکتوری همزمان در مسیر مورد نظر
mkdir -p /tmp/dir1/dir2  ایجاد یک شاخه ی دایرکتوری با شروع از root
rm -f file1  پاک کردن یک فایل با نام file1
rmdir dir1  پاک کردن یک دایرکتوری با نام dir1
rm -rf dir1  پاک کردن یک دایرکتوری با نام dir1 و محتویات آن به صورت بازگشتی
rm -rf dir1 dir2  پاک کردن دو دایرکتوری در مسیر مورد نظر و محتویات آنها به صورت بازگشتی
mv dir1 new_dir  تغییر نام یا جا به جا کردن ( move ) یک فایل یا دایرکتوری
cp /home/file1 /media/sda5  کپی کردن یک فایل با نام file1 به مسیر مورد نظر
cp /media/sda5/Videos/* .  کپی کردن تمام فایل های موجود در دایرکتوری مورد نظر ( در این مثال دایرکتوری Videos ) به مسیر جاری که در آن هستید
cp -a /media/sda5/Videos .  کپی کردن دایرکتوری مورد نظر ( در این مثال دایرکتوری Videos ) به مسیر جاری که در آن هستید
cp -a dir1 dir2  کپی دایرکتوری مقصد ( dir1 ) به دایرکتوری مبدا ( dir2 ). به جای dir1 و dir2 مسیر کامل دایرکتوری های مقصد و مبدا را قرار دهید
ln -s file1 lnk1   ایجاد لینک نمادین ( میانبر ) به فایل یا دایرکتوری دلخواه. به جای file1 مسیر فایل یا دایرکتوری مورد نظر و به جای lnk1 مسیر دایرکتوری که قرار است فایل یا دایرکتوری میانبر در آن ایجاد شود را قرار دهید
touch -t YYMMDDhhmm file1  تغییر تاریخ ویرایش یا تغییر یک فایل یا دایرکتوری. به جای file1 مسیر فایل یا دایرکتوری مورد نظر را قرار دهید
file file1   نمایش نوع و ماهیت یک فایل به همراه مشخصات آن. به جای file1 مسیر فایل مورد نظر را قرار دهید

بخش چهارم
جستجوی فایل
find / -name file1   جستجوی فایل و دایرکتوری در داخل پارتیشن لینوکس ( root )
find / -user user1   نمایش فایل و دایرکتوری های متعلق به user1
find /home/user1 -name *.bin   جستجوی فایل های با پسوند bin در داخل دایرکتوری home/user1/
find /usr/bin -type f -atime +100  نمایش فایل هایی از دایرکتوری bin که در ۱۰۰ روز گذشته استفاده نشده اند
find /usr/bin -type f -mtime -10  نمایش فایل های ایجاد شده با تغییر کرده در طول ۱۰ روز گذشته در دایرکتوری bin
find / -name *.rpm -exec chmod 755 ‘{}’ \;  جستجوی فایل های با پسوند rpm و تغییر مجوز آنها !
find / -xdev -name *.rpm  جستجوی فایل های با پسوند rpm بدون جستجو در پارتیشن های removable مانند سی دی رام , حافظه فلش و … locate *.ps  نمایش فایل های با پسوند ps
whereis halt  نمایش مکان یک فایل اجرایی , سورس یا مستندات
which halt   نمایش مسیر کامل یک فایل باینری یا اجرایی

استقرار ( mount ) یک فایل سیستم
fuser -km /mnt/sda2  مجبور کردن پارتیشن sda2 برای خارج شدن ( unmount ) از مسیر /mnt/sda2
mount /dev/sda2 /mnt/sda2  استقرار ( mount ) پارتیشن با نام sda2 در مسیر /mnt/sda2 برای دیدن محتویات آن پارتیشن
mount /dev/fd0 /mnt/floppy  استقرار ( mount ) یک فلاپی دیسک
mount /dev/cdrom /mnt/cdrom  استقرار ( mount ) یک سی دی رام یا دی وی دی رام
mount -o loop file.iso /mnt/cdrom  استقرار ( mount ) یک فایل ایمیج ( iso ) در مسیر مورد نظر
mount -t vfat /dev/sda5 /mnt/sda5  استقرار ( mount ) یک پارتیشن با فرمت FAT32 در مسیر مورد نظر
mount /dev/sda1 /mnt/usbdisk  استقرار ( mount ) یک حافظه فلش
mount -t smbfs -o username=user,password=pass //WinClient/share /mnt/share   استقرار ( mount ) یک دایرکتوری به اشتراک گذاشته شده در شبکه ی سمبا ( samba ) در مسیر /mnt/share
umount /dev/sda2  خارج کردن پارتیشن با نام sda2 از مسیر /mnt/hda2
umount -n /mnt/sda2  اجرای عمل خارج کردن پارتیشن ( unmount ) بدون بازنویسی فایل etc/mtab/